شاید برخی تصور کنند که اگر کلمات و اصطلاحات محلی خود را بیان کنند؛ نشانه عقبماندگی است. در صورتی که این کلمات و اصطلاحات بخشی از هویت تاریخی و فرهنگی یک منطقه و نشانگر دیرینگی و اصالت است.
کلمه «آدور» به معنای خار از آن دسته کلماتی است که در گویش مردم شهرستان انار استفاده میشود و دستکم قدمت آن بیش از سه هزار سال و به جای مانده از دوره میترائیسم است.
دوره میترائیسم به پیش از ظهور زرتشت بر میگردد. در آن دوران «میترا» مهمترین ایزد ایرانیان باستان بود.
آدور که ریشه آن آتور است، گیاهی به شمار میرفته که از گذشتهها به عنوان «آگیرا» یعنی فروزنده آتش استفاده میشده است.
آن کسانی که از آتور (آدور) برای روشن نگاه داشتن آتش استفاده میکردند، «آتوربان» نام داشتند و در دوره میترائیسم جزو مهمترین طبقات اجتماعی به شمار میرفتهاند.
آتوربانان بعدها در دوره هخامنشیان و ساسانیان نیز مهمترین طبقه اجتماعی بودند.
پوران فرخزاد در کتاب «مهره مهر» میگوید که «در نخستین دوره میترائیسم، نخستین طبقه اجتماعی به آتوربانان اختصاص داده شد و آنها در فراترین زمینههای اجتماعی جای داشتند و نمایه آتور به شمار میرفتند که سپستر در فرهنگ مزدایی، پسر اهورامزدا خوانده شد.»
آیین مزدایی نیز به پیش از ظهور زرتشت بر میگردد.
ناصر فکوهی نیز در کتاب «درآمدی بر انسانشناسی شهری ایران» مینویسد: «از ۵۵۰ سال پیش از میلاد، کوروش شاه “انشان” (منطقهای در استان فارس) با شورش علیه مادها، سلسله هخامنشی را بنیان گذاشت. هخامنشیان با ایجاد یک تمرکز دولتی بسیار قدرتمند، نخستین امپراتوری ایران را در گسترهای بزرگتر از ایران کنونی برپا کردند. این قدرت دولتی بر پایه اجتماعی استوار بود که در آن سه طبقه اصلی ارتشتاران (جنگجویان)، آتوربانان و واستریوشان (کشاورزان) دیده میشدند.»
این تنها گوشهای کوتاه از ریشه کهن و تاریخ کلمه «آدور/ آتور» است.
ما باید به این پیشینیه تاریخی ببالیم و در استفاده از کلمات اصیل خود تردید نکنیم.
محمدرضا نسب عبداللهی
این تصویر یک بوته آدور است.